Safranbolu'da ekonomik hayat, yerleşimin tarihi gelişimine paralel olarak iniş çıkışlar göstermiştir. Bununla birlikte ticari hayatın örgütlü olduğu ve girişimcilik kültürünün bulunduğu bilinmektedir. Bunun göstergesi ise şehirde yer alan hanlar ve ihtişamlı konaklarla birlikte geçmişte kervan yolunun geçmesidir. Kurtuluş Savaşı'nda ordunun bir kısım ihtiyaçları özellikle yemeni ihtiyacı Safranbolu'dan karşılanmış, ancak daha sonraki zamanlarda Safranbolu teknolojik gelişmelere ayak uyduramamış ve Karabük Demir Çelik İşletmelerinin kurulması ile ekonomideki üstünlüğünü kaybetmiştir. Bu fabrikada işçiliğin tercih edilir olması dericilik, kerestecilik ve demircilik gibi temel üretim sektörlerinin yanında safran ve çavuş üzümü üretimini de yavaşlatmıştır.
Safranbolu'nun geçmişte yıllarca çeşitli geçiş yolları üzerinde bulunması ve el sanatlarının gelişmiş olması sebebiyle her çağda ekonomisi canlı kalmıştır. Şehirde bulunan hanlar ve çarşılar ticari hayatın canlı olduğunun bir göstergesidir. Şehirdeki Cinci Hanı yapıldığı dönemde emsal şehirlerdeki hanlara kıyasla daha büyük kapasitede bir yapı özelliği taşımaktadır.
18 ve 19. yüzyılın kapalı ekonomik yapısı, Safranbolu’da el sanatlarının gelişmesini sağlamıştır. Bu yüzden demircilik, bakırcılık-kalaycılık, kunduracılık, sayacılık, mestçilik, nalbantlık, saraçlık, semercilik, sobacılık, tabaklık, yemenicilik gibi el sanatları ile lokum ve şekerleme yapımı önemli uğraşlar olmuştur
Safranbolu’da çeşitli dönemlerde değişik iş kolları canlılık göstermiştir. 18. yy’da çarşıda düzenlemeye gidilmiş, meslek kolları için sokak sokak çarşılar kurulmuştur. Bu meslek kollarının semerciler, demirciler, saraçlar, aktarlar, boyacılar, kunduracılar, kasaplar, terziler, sebzeciler, kuyumcular gibi çarşıları bulunmuştur. Bu sayede geçmişte sistemli bir yapı oluşturularak Bartın Limanı vasıtası ile İstanbul ve diğer merkezlere ürün ihracı yapılmıştır.
Safranbolu'da geçmişte ticaret, el sanatları ve zanaatlar, "Lonca" sistemi (Yemeniciler Loncası, Tabaklar Loncası, Demirciler Loncası vb.) ile yürütülmüştür. Semercilik, bakırcılık, kalaycılık, kunduracılık, saraçlık, nalbantlık kaybolmak üzere olan zanaatlardandır. Bugün Safranbolu'nun Çarşı kesiminde sayılıda olsa bazı loncalar geleneğini sürdürmekle birlikte süreç içerisinde diğer loncalar çağa yenik düşmüştür.
Safranbolu ilçesinin tarımda kullanılan 19.851 hektar arazi varlığı toplam yüzölçümünün % 19,4'ünü oluşturmaktadır. Safranbolu' da kuru ve sulu tarım koşullarında yetiştirilen en önemli ürünler başta hububat olmak üzere sırasıyla yem bitkileri, sebze, yumrulu bitkiler ve baklagillerdir. İlçeye ismini veren ve ekonomik değeri oldukça yüksek olan Safran bitkisi; baharat, boya hammaddesi, ilaç ve kozmetik sanayi ile halk hekimliğinde kullanılan çok değerli bir bitkidir. Ancak üretiminde yoğun iş gücü ve toprak hazırlığı gerektirdiğinden üretimi ve üreticisi giderek azalmış ve günümüzde Davutobası ve çevre köylerde birkaç üretici tarafından sınırlı miktarda üretilmektedir.
Bağcılık açısından oldukça eski bir tarihe sahip olan Safranbolu'da, iklim ve toprak yapısı itibariyle sofralık üzüm yetiştiriciliği geniş alanlara yayılmıştır. Yetiştirilen üzüm çeşitlerinin başında Çavuş üzümü gelmektedir. Yörede sebzecilik ve meyvecilik genellikle küçük aile işletmeleri tarafından yapılmaktadır. Son zamanlarda seracılık, kapama meyvecilik ve ceviz yetiştiriciliği ilgi görmektedir. İlçede süt ve besi sığırcılığı, koyunculuk, kümes hayvancılığı ve arıcılık faaliyetleri de bulunmaktadır.
İlçenin iş ve çalışma hayatı tarımsal faaliyetler, işçilik-memurluk, sanayicilik, ticaret ve turizm üzerine kurulmuştur. Karabük Demir-Çelik Fabrikasının kurulması yöre insanının büyük ölçüde burada işçiliğe yönelmesine neden olmuş ve geçmişteki girişimcilik kültüründe değişiklik oluşturarak ticaret ve sanayinin zayıflamasına neden olmuştur. Bununla birlikte demir çelik sanayinin özelleştirilmesi ve korumacılık bilinci ile birlikte Dünya Miras Şehri kimliğini kazanması sonucunda turizme yönelik yatırımlarda artış sağlanarak iktisadi yapıya turizm popüler iş kolu olarak dahil olmuştur.
Safranbolu’da 1990 yılında başlayan turizm hareketleri Turizm Danışma Bürosu verilerine (2013) göre yıllık ortalama 50 milyon $ bir ekonomi oluştur hale gelmiştir.
Şehirde halen varlığını sürdüren lokum imalatçılığı gibi kimi geleneksel zanaatlar şehrin ekonomisine ciddi katkı sağlamaktadır. Modern yaşamla birlikte üretimin azaldığı ve yok olmaya yüz tuttuğu bazı geleneksel zanaatlar yerel yönetimlerin desteğiyle sürdürülmeye çalışılmaktadır. Bu bağlamda, şehirde halen devam eden kültürel dokunun önemli bir parçasını oluşturan demircilik, bakırcılık ve yemenicilik faaliyetleri turizm açısından da önemli unsurlardır.